Κάστρο Νεραντζιάς, Κως

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Οχυρωματική Τάφρος , Κάστρο , Μουσείο , Γέφυρα , Προμαχώνας , Αποθήκη , Οχυρωματικός Περίβολος , Φρουριακός Πύργος
Τεκμηρίωση: Η πόλη της Κω, στη βορειοανατολική ακτή του νησιού από τα μέσα του 14ου αιώνα ονομάζεται Νεραντζιά επειδή έξω από τα όρια του οικισμού υπήρχαν κήποι με νεραντζιές. Χωριζόταν σε δύο τμήματα: α) στο Κάστρο ή Castello των ιπποτικών εγγράφων που βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού, σε χώρο που στην αρχαιότητα ήταν νησί και β) στη Χώρα που σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών ήταν στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα ανοχύρωτη και τειχίστηκε πιθανόν γύρω στο 1500. Η πρώτη μνεία του Κάστρου γίνεται σε έγγραφο του Ιωαννίτικου αρχείου της 25ης Οκτωβρίου 1358, όπου πιθανώς υπονοείται η ανακαίνιση και επισκευή του και όχι η εκ θεμελίων οικοδόμησή του. Η παλαιότερη σωζόμενη οικοδομική φάση του χρονολογείται στο τρίτο τέταρτο του 15ου αιώνα, όταν οι επιθέσεις των οθωμανών γίνονται εντονότερες. O εξωτερικός περίβολος είναι μεταγενέστερος, άρχισε να κτίζεται από τον μεγάλο μάγιστρο Pierre D'Aubusson (1476-1503) μετά την πολιορκία της Ρόδου (1480) και το μεγάλο σεισμό (1493), γύρω στα 1495, συνεχίστηκε από τον Emery D'Amboise (1503-1512) και ολοκληρώθηκε από τον Fabrizio del Carretto (1513-1521) το 1514.  Το κάστρο, που συνδέεται με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων προσωπικοτήτων του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών, έπαιξε ενεργό ρόλο στις συγκρούσεις μεταξύ Χριστιανών και Τούρκων κατά την περίοδο της εξάπλωσης της Οθωμανικής ισχύος. Στη σημερινή του μορφή αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. Ο εσωτερικός, ορθογώνιου σχήματος, έχει τέσσερις κυκλικούς πύργους στις γωνίες, από τους οποίους ο NA έχει ενσωματωθεί στο τείχος του εξωτερικού περιβόλου. Ο εξωτερικός περιβάλλει τον πρώτο, είναι μεγαλύτερος, με ογκώδεις προμαχώνες στις τέσσερις γωνίες, επάλξεις και κανονιοθυρίδες. Oι δύο περίβολοι χωρίζονται με πλατιά τάφρο και επικοινωνούν με επικλινή γέφυρα. Ιδιαίτερα ισχυρός είναι ο ημικυκλικός προμαχώνας του F. Del Carretto στη ΝΔ γωνία του περιβόλου, πρώιμο δείγμα του προμαχωνικού οχυρωματικού συστήματος στην ανατολική Μεσόγειο, με τρεις επάλληλες σειρές κανονιοβολείων, ο οποίος χρονολογείται το 1515. Μια γέφυρα ένωνε το Κάστρο με τη στεριά, τμήμα της οποίας ήταν κινητό ώστε σε περίπτωση επίθεσης να απομονώνεται εντελώς από τη στεριά. Tο κάστρο έχει κτισθεί από ντόπιους λίθους καθώς και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση (κίονες, επιγραφές, επιστύλια, βάσεις κ.λ.π.), προερχόμενα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Κοσμείται με πληθώρα θυρεών και επιγραφών των αξιωματούχων του τάγματος των Ιωαννιτών που συνέβαλαν στις οικοδομικές εργασίες. Πάνω από την κεντρική πύλη υπάρχει ελληνιστική ζωφόρος με προσωπεία και γιρλάντες. Στην οροφή των εισόδων (κεντρική πύλη, πύλη Carmadino) έχουν τοποθετηθεί εγκάρσια κίονες από γρανίτη, προερχόμενοι πιθανότατα από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Λιμένος.  Mεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβόλου στην βόρεια πλευρά, βρισκόταν ιπποτικό κτίσμα (αποθήκη) που αναστηλώθηκε κατά την Iταλοκρατία και χρησιμοποιείται σήμερα ως Mουσείο των αρχιτεκτονικών μελών της Kω. Aποτελεί έναν επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και επιπλέον χρησιμοποιείται ως πρόχειρη έκθεση βωμών, γλυπτών και επιγραφών.