Ι. Ναός Παναγίας Γοργοεπηκόου, πλατεία Μητροπόλεως, Αθήνα

Χρονολόγηση


Τύπος χώρου / μνημείου: Ημισύνθετος Σταυροειδής Εγγεγραμμένος Τρουλλαίος Ναός
Τεκμηρίωση: Ο ναός είναι ένας ημισύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος, με οκτάπλευρο τρούλο ?αθηναϊκού’’ τύπου και ημιεξαγωνική κόγχη ιερού. Οι όψεις του παρουσιάζουν κατά το πλείστον ισόδομη τοιχοποιία, από μαρμάρινους δόμους, σε δεύτερη κυρίως χρήση, στο κάτω μέρος των τοίχων, στη βάση των οποίων διαμορφώνεται εξέχουσα κρηπίδα. Το ανώτερο τμήμα περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό, ενενήντα συνολικά, μαρμάρινων αναγλύφων και γλυπτών αρχιτεκτονικών μελών, τοποθετημένων στις όψεις των κεραιών του σταυρού και εν είδει ζωφόρου περιμετρικά του κτιρίου. Το υλικό αυτό προέρχεται κατεξοχήν από αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και πρώιμα βυζαντινά μνημεία και έχει ενσωματωθεί στο ναό σε δεύτερη χρήση χωρίς σαφή θεματική οργάνωση, ενίοτε μετά από επεξεργασία για να προσαρμοστεί στο χαρακτήρα του. Το λοιπό γλυπτό διάκοσμο ?γείσα, κοσμήτες και θυρώματα? αποτελούν επίσης αρχαία spolia, τα οποία συμπληρώνονται από νέα μέλη που τα αντιγράφουν. Η ιδιάζουσα μορφολογία του μνημείου, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τις αντιλήψεις της εποχής του για τη διακοσμητική χρήση αρχαιότερου υλικού σε χριστιανικούς ναούς, καθιστά το μνημείο μοναδικό για τη βυζαντινή ναοδομία και μαρτυρεί για το σημαντικό δημιουργό του.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Αρχαίος Ναός
Τεκμηρίωση: Η Παναγία Γοργοεπήκοος κατασκευάστηκε επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού που ήταν αφιερωμένος στη θεά του τοκετού Ειλειθυία.