Ι. Ναός Παναγίας Καπνικαρέας, οδός Ερμού, Αθήνα

Κατηγορία Μνημείου
Όνομα
Περιγραφή Ο Ι. Ναός Παναγίας Καπνικαρέας αποτελεί έναν από τους καλύτερα σωζόμενους βυζαντινούς ναούς στο κέντρο της Αθήνας. Ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα (γύρω στο 1050 μ.Χ.) και η ονομασία Καπνικαρέα προέρχεται πιθανότατα από το επάγγελμα του κτήτορα του ναού. Κατά τα βυζαντινά χρόνια, αυτοί που συνέλεγαν το φόρο των οικοδομών, ή αλλιώς καπνικό φόρο, ονομάζονταν καπνικάριοι. Παλαιότερα ο ναός ονομαζόταν Καμουχαρέα από τη λέξη Καμουχά, με την οποία στα χρόνια του Βυζαντίου ονόμαζαν τα χρυσοΰφαντα υφάσματα, πιθανώς γιατί βρισκόταν κοντά σε εργαστήρια τέτοιων υφασμάτων. Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας ονομαζόταν εκκλησία της Βασιλοπούλας, συνδεόμενη ίσως με κάποια από τις Αθηναίες βυζαντινές αυτοκράτειρες, ή Παναγία του Πρέντζα, από τον ομώνυμο οπλαρχηγό της Ελληνικής Επανάστασης με τον οποίο συνδέθηκε η ανέγερση παρεκκλησίου στα βόρεια του ναού. Ο ναός έχει πιθανότατα οικοδομηθεί στα ερείπια αρχαίου ναού, αφιερωμένου σε μία γυναικεία θεότητα, την Αθηνά ή την Αφροδίτη. Ο ναός πιθανότατα αποτελούσε αρχικά καθολικό μοναστηριού. Ανήκει στο σύνθετο τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο τύπο. Στη δυτική πλευρά του ναού υψώθηκε στον 11ο ή 12ο αιώνα ανοικτό προστώο, το οποίο σήμερα έχει τη μορφή εξωνάρθηκα. Κατά την όψιμη περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας προστέθηκε στη βόρεια πλευρά του ναού, στη θέση παλαιότερου κτίσματος, παρεκκλήσι με τρούλο, το οποίο τιμάται στη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας. Οι περισσότερες τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό του ναού φιλοτεχνήθηκαν από το ζωγράφο Φώτη Κόντογλου κατά τη δεκαετία του 1940, ενώ το έργο της τοιχογράφησης του ναού συμπληρώθηκε από μαθητές του. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται μαρμάρινο τέμπλο, χρονολογημένο στη δεκαετία του 1960, το οποίο μιμείται το μεσοβυζαντινό. Το 1834 ο ναός κινδύνευσε να κατεδαφιστεί για να εφαρμοστεί το ρυμοτομικό σχέδιο της νέας ελληνικής πρωτεύουσας, του Βαυαρού αρχιτέκτονα Leo von Klenze, που προέβλεπε ευθεία την οδό Ερμού, αλλά σώθηκε χάρη στην επέμβαση του φιλότεχνου πατέρα του βασιλιά Όθωνα, Λουδοβίκου της Βαυαρίας. Από το 1931 η εκκλησία έχει παραχωρηθεί στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για πρακτική άσκηση των φοιτητών.
Τύπος προστασίας

Καθεστώς Προστασίας

    ΒΔ 19-4-1921

  • ΦΕΚ: 68/Α/1921-04-26
Γεωγραφική Περιοχή
Επιστημονική Τεκμηρίωση
Μέση Βυζαντινή/Μεσοβυζαντινή Περίοδος

Μέση Βυζαντινή/Μεσοβυζαντινή Περίοδος

11 μ.Χ.




Φωτογραφικό Υλικό
Προβολή Φωτογραφιών