Παλαιά Πόλη, Κέρκυρα

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Λότζια , Ξυλόστεγη Βασιλική , Οχύρωση , Κατάστημα , Αρχοντικό , Πλατεία , Πόλη , Συνοικία , Στρατώνας , Λιμένας , Καλντερίμι
Τεκμηρίωση: Η Κέρκυρα κατοικήθηκε από την αρχαιότητα. Μετά τον 6ο αιώνα μ.Χ. η αρχαία πόλη εγκαταλείφθηκε και άρχισε η μετακίνηση των κατοίκων προς τη βραχώδη οχυρή χερσόνησο του Παλαιού Φρουρίου, η οποία και οχυρώθηκε από τους Βυζαντινούς. Τον 11ο αιώνα άλλαξε το όνομα του νησιού σε Κορυφώ ή Κορφούς, από όπου προέρχεται και η ευρωπαϊκή ονομασία Corfu. Στον 11ο και 12ο αιώνα η πόλη αντιστάθηκε στις νορμανδικές επιδρομές, αργότερα βρέθηκε υπό ενετική κατοχή (1205-1214), προσαρτήθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου (1214-1267) και έγινε ανδηγαυϊκή κτήση (1267-1386). Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1386-1797) η πόλη μετατράπηκε στη σημαντικότερη βάση-λιμάνι της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας στην Αδριατική και στο Ιόνιο. Από τις αρχές του 16ου αιώνα εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα ο Γενικός Προβλεπτής της Θάλασσας, ο ανώτατος στρατιωτικός και πολιτικός άρχων των ενετικών κτήσεων της Αδριατικής. Από το 1797 έως το 1799 η Κέρκυρα βρέθηκε υπό γαλλική κατοχή. Από το 1799 έως το 1807 με την ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας τη διακυβέρνηση της νήσου ανέλαβε ομάδα ευγενών και αστών. Μετά το 1807 παραχωρήθηκε στους Γάλλους και από το 1814 έως το 1864 στους Άγγλους. Στα 1864 ενσωματώθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος. Οι οχυρώσεις της πόλης συγκαταλέγονται στα τελειότερα έργα ενετικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στην Ανατολική Μεσόγειο, που άντεξαν σε αλλεπάλληλες οθωμανικές πολιορκίες. Ο πολεοδομικός τέλος ιστός της Παλαιάς Πόλης απαρτίζεται από συνοικίες, δίκτυα στενών δρόμων, μικρές πλατείες και στενομέτωπα πολυώροφα κτίρια, με καταστήματα στα ισόγεια στους πιο κεντρικούς δρόμους ή αποθήκες. Εκτός από τα κτίρια της περιόδου της Ενετοκρατίας υπάρχουν και πολλά της περιόδου της γαλλικής και αγγλικής κυριαρχίας. Από την περίοδο της Ενετοκρατίας σώζονται κάποια από τα παλιά αρχοντικά, όπως το αρχοντικό Ρίκκι, Γιαλινά, Κομπίτσι,σημαντικά δημόσια κτίρια, όπως η Loggia dei Nobili, η κατοικία του Λατίνου Αρχιεπισκόπου, οι στρατώνες Grimani και της Σπηλιάς, και πολλές εκκλησίες του τύπου της ξυλόστεγης επτανησιακής βασιλικής. Στα πρωϊμότερα κτήρια διαπιστώνονται, επιδράσεις της δυτικής αρχιτεκτονικής του 17ου και 18ου αιώνα, κυρίως της ενετικής, τα συνθετικά στοιχεία της οποίας προσαρμόστηκαν στην κλίμακα των Ιονίων Νήσων. Τα κτήρια αυτά αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής στα ευρωπαϊκά αρχιτεκτονικά κινήματα της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Στα κτήρια του 19ου αιώνα διαπιστώνονται επιδράσεις του κλασικισμού στην πιο πρώιμη φάση του και χαρακτηρίζονται από εκφραστική λιτότητα, νεοαναγεννησιακά στοιχεία και επιμέλεια κατασκευής, η οποία συνδέθηκε με την προηγμένη τεχνική που εφαρμόστηκε από τους Άγγλους. H Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας μία από τις σημαντικότερες οχυρωμένες πόλεις της Μεσογείου, ένα διαχρονικό μνημειακό σύνολο, που δημιουργήθηκε σε ένα σταυροδρόμι συνάντησης διαφόρων πολιτισμών, τον Ιούλιο του 2007 εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Βασιλική
Τεκμηρίωση: Ο Ι. Ναός Παναγίας Νεραντζίχας στην Παλαιόπολη βρίσκεται δίπλα στο ναό της Αρτέμιδας. Πρέπει να ήταν αφιερωμένος στη Θεοτόκο Οδηγήτρια και το προσωνύμιο Νερατζίχα το οφείλει πιθανώς στην ομώνυμη γύρω περιοχή. Το κατώτερο τμήμα του είναι το μοναδικά σωζόμενο και ορατό σήμερα τμήμα του τείχους (πύργος) της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας και χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Στον 11ο/12ο αι. ο πύργος μετασκευάστηκε σε μικρή μονόκλιτη βασιλική από την οποία σώζεται μόνο η βόρεια. Στα μεταβυζαντινά χρόνια ο ναός επισκευάστηκε και προστέθηκε νάρθηκας στη νότια πλευρά, ενώ στα 1753/1754 ο ναός ήταν ερειπωμένος.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Ξυλόστεγη Βασιλική
Τεκμηρίωση: Ο Ι. Ναός Τριμάρτυρος στην Κέρκυρα κτίστηκε μετά το 1678 στη θέση του ναού Ταξιάρχη της Καβασίλαινας, αλλά καταστράφηκε το 1799 όταν οι Ρωσοτούρκοι κατέλαβαν το νησί. Το 1844 κτίστηκε νέος ναός στη θέση του παλαιού. Πρόκειται για επτανησιακή βασιλική μεγάλων διαστάσεων με δίρριχτη κεραμοσκέπαστη ξύλινη στέγη. Στο εσωτερικό ο ναός κοσμείται με εικόνες επώνυμων ζωγράφων της Κέρκυρας.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Βασιλική , Καθολικό , Μονή
Τεκμηρίωση: H Ι. Μονή Αγίων Θεοδώρων στη Γαρίτσα αποτελείται από τρεις πτέρυγες σε διάταξη Π γύρω από ένα τετράγωνο αίθριο. Το καθολικό και το κωδωνοστάσιο οριοθετούν τη βόρεια πλευρά της μονής. Στη ΝΔ και ΝΑ γωνία υψώνονται δυο πύργοι αμυντικού χαρακτήρα. Το καθολικό οικοδομήθηκε τον 5ο αι. στον τύπο της παλαιοχριστιανικής τρίκλιτης βασιλικής με νάρθηκα. Στα μεσοβυζαντινά χρόνια καταστράφηκε το βόρειο κλίτος και ο ναός συρρικνώθηκε σε δύο κλίτη. Το υπόλοιπο μοναστηριακό συγκρότημα κατασκευάστηκε σε δυο οικοδομικές φάσεις ανάμεσα στο 16ο και 18ο αι. Κατά την πυρκαγιά του 1912 κάηκε μεγάλο μέρος του συγκροτήματος.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Ξυλόστεγη Βασιλική , Καθολικό
Τεκμηρίωση: Η βασιλική Ιοβιανού είναι κτισμένη στο κέντρο της ρωμαϊκή αγοράς στην Παλαιόπολη. Σύμφωνα με επιγραφές στο τρίβηλο και στο ψηφιδωτό δάπεδο του νάρθηκα οικοδομήθηκε στα μέσα του 5ου αι. από τον επίσκοπο της Κέρκυρας Ιοβιανό. Χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από τους παρακείμενους αρχαίους ναούς τους οποίους ο Ιοβιανός πρώτα κατέστρεψε προκειμένου να κτίσει τη βασιλική. Κτίστηκε ως ξυλόστεγη πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, διπλό νάρθηκα, αίθριο και προσκτίσματα. Στην πορεία των αιώνων όμως συρικνώθηκε σε τρίκλιτη και μετά σε μονόκλιτη βασιλική, πιθανώς κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο και σε αυτή τη μορφή διατηρήθηκε ως σήμερα. Από το 15ο αι. αποτελούσε καθολικό μεγάλου μοναστηριού αφιερωμένου στην Παναγία Αναφωνήτρια.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Ι. Ναός Αγίου Χαραλάμπους: άκμαζε το 1617 και το 1776 είχε αρκετά κτήματα, αλλά κατά τον πόλεμο του 1779 ερημώθηκε. Επισκευάστιε μετά το 1800.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Ξυλόστεγη Βασιλική , Μονή
Τεκμηρίωση: Ι. Μονή Αγίας Ευφημίας: γυναικεία μονή που υφίσταται ήδη από το 15ο αι. Ο ναός ανήκει στον τύπο της μονόχωρης ξυλόστεγης επτανησιακής βασιλικής. Μέρος του περιβόλου της μονής είχε εξαγοραστεί από τους Έλληνες βασιλείς, για να διευρυνθεί το βασιλικό αγρόκτημα του Mon Repos.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Κοιμητηριακός Ναός , Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Ι. Ναός Ανάστασης και Αγίου Αρσενίου: είναι ο κοιμητηριακός ναός του νεκροταφείου της Γαρδίτσας στο ΒΔ τμήμα της χερσονήσου του Κανονιού. Είναι κλασικίζουσας αρχιτεκτονικής μορφής, αποδίδεται στον Κερκυραίο μηχανικό Ι. Χρόνη (1799-1879) και χρονολογείται πιθανώς στα 1840. Στο ναό σώζονται εικόνες του κρητικού ζωγράφου Μιχαήλ Δαμασκηνού. Το νεκροταφείο έχει ιδιαίτερη καλλιτεχνική και ιστορική σημασία. Εδώ βρίσκονται οι μνημειακοί τάφοι σημαντικών ιστορικών προσωπικοτήτων του νησιού από το 19ο και 20ο αι.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Ο Ι. Ναός Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου βρίσκεται κοντά στην οικία Θωμά Φλαγγίνη στην παραλία Ανεμόμυλου. Αναφέρεται σε νοταριακή πράξη ήδη από το 1522. Το 1633 καταγράφονται στο Αρχειοφυλάκιο πολλά τμήματα του ναού. Αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό σύνολο μαζί με την οικία του Κερκυραίου λογίου Θωμά Φλαγγίνη. Και τα δύο μνημεία βρίσκονται εντός περιβόλου με τοξωτή είσοδο.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Ο Ι. Ναός του Ιάσωνα και Σωσιπάτρου στην Κέρκυρα κτίστηκε περί το 1000 και από το 1583 τουλάχιστο ετιμάτο στο όνομα της Αγίας Νίκης. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Είναι κτισμένος χαμηλά με μεγάλους πωρόλιθους και ψηλότερα με πλινθοπερίκλειστο σύστημα με πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο με οδοντωντές ταινίες, ζώνες από κουφικά γράμματα κ.α. Στο εσωτερικό σώζονται τμήματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται από τον 11ο έως το 14ο αι. Το τέμπλο είναι μπαρόκ και τα προσκυνητάρια χρονολογούνται στο 18ο αι. Το καμπαναριό και το κτίσμα στη ΒΔ γωνία χρονολογούνται στο 17ο αι. Ο ναός αποτελούσε καθολικό μονής ήδη από το 15ο αι. Οι εικόνες είναι έργα του κρητικού ζωγράφου Εμμανουήλ Τζάνε, ο οποίος διετέλεσε ιερέας στο ναό στα μέσα του 17ου αι. Η περιοχή που είναι κτισμένος ο ναός χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο από τα προχριστιανικά χρόνια ως το 19ο αι.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Ο Ι. Ναός Αγίου Ισαύρου στη Γαρίτσα είναι μονόχωρος και ορθογώνιος με συμφυές καμπαναριό στην ανατολική πλευρά. Αποτελεί τυπικό δείγμα επτανησιακών ναών και χρονολογείται στα τέλη του 17ου αι. (πριν το 1690). Αναφέρεται στον κατάλογο των εκκλησιών που συνέταξε το 1693 ο μεγάλος πρωτοπαπάς Aυλωνίτης και το 1715 είχε αρκετά μεγάλη περιουσία.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Οχύρωση , Τείχος , Πυριτιδαποθήκη , Νοσοκομείο , Πύλη (οχύρωση) , Προμαχώνας , Πλατεία , Επιπρομαχώνας , Φρουριακός Πύργος , Φυλακή , Οχυρωματική Τάφρος , Κάστρο , Ακρόπολη , Κατοικίες , Πολυβολείο , Στρατώνας , Χριστιανικός Ναός
Τεκμηρίωση: Οι οχυρώσεις της πόλης συγκαταλέγονται στα τελειότερα έργα ενετικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στην Ανατολική Μεσόγειο, που άντεξαν σε αλλεπάλληλες οθωμανικές πολιορκίες. Έχουν διακριθεί τρεις περίοδοι οχυρώσεων της πόλης: α) από το 1386 έως το 1537 β) από το 1537 έως το 1571 και γ) από το 1571 έως το 1699. Η χάραξη των οχυρώσεων οφείλεται σε σημαντικούς αρχιτέκτονες και στρατιωτικούς μηχανικούς της Αναγέννησης (όπως ο Michele Sanimicheli). Τα δύο επιβλητικά οχυρά, το Παλαιό και το Νέο Φρούριο, επιβάλλονται με τον όγκο τους στην πόλη της Κέρκυρας. Τα οχυρωματικά έργα ξεκίνησαν από τη θέση του Παλαιού Φρουρίου, επεκτάθηκαν σταδιακά έξω από την πόλη που ανάγεται κυρίως στη μεταβυζαντινή περίοδο, φθάνοντας και στη θέση του Νέου Φρουρίου. Το Παλαιό Φρούριο διαρθρώνεται σε τρία οχυρωματικά επίπεδα: το χαμηλότερο και το μεσαίο οχυρώνονται με περιμετρικά θαλάσσια τείχη και το ανώτερο αναπτύσσεται στις δύο φυσικές κορυφές του βράχου με την ακρόπολη ανάμεσα σε αυτές. Στο εσωτερικό του Παλαιού Φρουρίου σώζονται ελάχιστα ενετικά κτήρια, ενώ τα περισσότερα κτήρια ανάγονται στην περίοδο της Αγγλοκρατίας. Το χαμηλότερο επίπεδο οχύρωσης ενισχύθηκε από την πλευρά της ξηράς με την κατασκευή τεχνητής θαλάσσιας τάφρου, της «υγράς τάφρου», με τους πενταγωνικούς προμαχώνες Martinengo και Savorgnan, με επιπρομαχώνες και με ξηρά τάφρο. Στο τείχος που ενώνει τους προμαχώνες Martinengo και Savorgnan ανοίγεται η πύλη εισόδου στο φρούριο. Στο ανατολικό άκρο της ξηράς τάφρου υψώνεται διώροφο κτήριο αγγλικών στρατώνων. Στο νότιο τμήμα του μεσαίου επίπεδου οχύρωσης, στη Βερσιάδα, σώζεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου, εποχής Αγγλοκρατίας, ενώ στο βόρειο τμήμα του τριώροφος αγγλικός στρατώνας. Στην ακρόπολη σώζονται οι Πύργοι της ξηράς και της θάλασσας, ενετικές φυλακές, αγγλικά πυροβολεία και διώροφο κτίσμα, πιθανόν αγγλικό στρατιωτικό νοσοκομείο. Σε διάφορα σημεία του Παλαιού Φρουρίου εντοπίζονται πυριτιδαποθήκες. Έξω από το κάστρο, προς την πόλη, απλώνεται η Σπιανάδα, μεγάλη πλατεία, που έλαβε την τελική της μορφή τον 17ο αιώνα και αποτελεί τμήμα των οχυρώσεων του Παλαιού Φρουρίου, ως ανοιχτό πεδίο δράσης του πυροβολικού. Για την προστασία του Παλαιού Φρουρίου και της πόλης, οι Ενετοί μετά το 1571, όταν η Κέρκυρα πολιορκήθηκε για δεύτερη φορά από τους Τούρκους, και έως το 1699, οικοδόμησαν στο λόφο του Αγίου Μάρκου, στο βορειοδυτικό άκρο του οικισμού, το Νέο Φρούριο. Επί Ενετοκρατίας, το φρούριο αυτό με τα δύο επίπεδα οχύρωσης, λειτουργούσε ως στρατιωτικό κέντρο, έχοντας ελάχιστες κατοικίες, του φρούραρχου και των αξιωματούχων. Νέα κτήρια προστέθηκαν την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η περιμετρική οχύρωση της πόλης, η οποία ξεκίνησε μετά την εντεινόμενη οθωμανική απειλή στα 1572. Ακολούθησε η ανέγερση τειχών στα δυτικά της πόλης, ενώ ισχυρές περιμετρικές οχυρώσεις πραγματοποιήθηκαν και στα μέσα κυρίως του 17ου αιώνα.