Παλαιοχώρα, Αίγινα

Κατηγορία Χώρου	Επιλεγμένες Κατηγορίες: Χερσαίος Αρχαιολογικός Χώρος
Όνομα	Κύριο όνομα Παλαιοχώρα, Αίγινα Άλλα ονόματα: Περιοχή Παλαιοχώρας - Μεσαγρού - Αφαίας Αίγινας Παλιαχώρα Αίγινας Παληαχώρα Αίγινας Παλιοχώρα Αίγινας
Περιγραφή	Ο μεσαιωνικός οικισμός της Παλαιοχώρας, η μεσαιωνική πρωτεύουσα της Αίγινας, αναπτύσσεται στον ομώνυμο λόφο, στην ενδοχώρα του βόρειου τμήματος του νησιού. Ο οικισμός αποτέλεσε, για περίπου 1000 χρόνια, από τον 9ο-10ο αιώνα έως και τις αρχές του 19ου αιώνα, το κέντρο της ζωής του νησιού μετά την εγκατάλειψη της παράλιας πόλης της Αίγινας, λόγω των συνεχών πειρατικών επιδρομών. Η στρατηγική θέση και η φυσική οχυρή μορφή του λόφου, δικαιολογούν απόλυτα τη συγκεκριμένη επιλογή. Οι Αιγινίτες έχτισαν τη νέα τους πρωτεύουσα με μικρά σπίτια, στενά δρομάκια, πολυάριθμες εκκλησίες και κάστρο στην κορυφή του λόφου, με τρόπο απόλυτα εναρμονισμένο στο φυσικό περιβάλλον, καθιστώντας τα οικοδομήματα αθέατα από τη θάλασσα. Ο οικισμός, από τον 9ο αιώνα έως το 1204, βρισκόταν υπό την εποπτεία των Βυζαντινών. Μετά το 1204, Φράγκοι, Καταλανοί, Ενετοί και Τούρκοι εισέβαλαν και κατέλαβαν το νησί μέχρι την οριστική απελευθέρωσή του το 1821. Μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 η Παλαιόχωρα εγκαταλείπεται και οι κάτοικοι επιστρέφουν οριστικά στην παλαιά, από τα αρχαία χρόνια, πρωτεύουσα του νησιού, στο λιμάνι της αρχαίας Αίγινας. Το κάστρο κτίσθηκε τον 15ο αιώνα στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 355 μέτρων, συμπληρώθηκε και ολοκληρώθηκε με οχυρωματικά έργα το 1462 από τους Ενετούς, με αντάλλαγμα την κάρα του Αγίου Γεωργίου που φυλασσόταν στον ομώνυμο ναό του Αγίου Γεωργίου του Καθολικού στο «Φόρο» του οικισμού. Η νότια και δυτική πλευρά του κάστρου διέθεταν το πλεονέκτημα της φυσικής οχύρωσης, ενώ η βόρεια και η ανατολική, με τις οποίες ο λόφος επικοινωνούσε με τα γειτονικά υψώματα, ήταν ευπρόσβλητες και χρειαζόταν φρούρηση. Σήμερα από το κάστρο σώζονται ελάχιστα κατάλοιπα των τειχών, ίχνη από τρεις κινστέρνες, ερείπια αδιάγνωστων κτιρίων και από δύο πύργους στη νότια πλευρά, καθώς και ο δίδυμος ναός των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου. Οι δύο είσοδοι στο κάστρο ανοίγονταν στη βόρεια και στην ανατολική πλευρά: επικοινωνούσαν μεταξύ τους καθώς και με το μεσαιωνικό οικισμό. Σε περίπτωση κινδύνου, υπολογίζεται ότι κατέφευγαν μέσα στο κάστρο περίπου 9000 κάτοικοι της παρακείμενης περιοχής. Η μεσαιωνική πόλη αναπτύχθηκε στη νότια, ανατολική και δυτική κλιτύ του λόφου, εκμεταλλευόμενη τις κλίσεις των πρανών και το άφθονο οικοδομικό υλικό που παρείχε, αφήνοντας τον κάμπο ελεύθερο για την ανάπτυξη των καλλιεργειών. Η βόρεια πλευρά παρέμεινε ακατοίκητη, προκειμένου ο οικισμός να μην είναι ορατός από τη θάλασσα. Ο οικισμός οικοδομήθηκε αμφιθεατρικά με μικρά και πυκνά οικοδομήματα, κυρίως οικίες και εκκλησίες. Το οδικό δίκτυο της πόλης συνιστούσαν δύο κύριες οδικές αρτηρίες, που κατέληγαν στο κάστρο, οι οποίες χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Σήμερα από το μεσαιωνικό οικισμό, διατηρούνται στο ύψος των θεμελίων, μικρός αριθμός κατοικιών, και σε καλύτερη κατάσταση τριάντα οκτώ διάσπαρτες στο λόφο βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, όχι βέβαια αλώβητες από το χρόνο και τις διάφορες δοκιμασίες, πολλές από τις οποίες, διατηρούν εσωτερικά, πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο που ανάγεται σε διάφορες εποχές.
Τύπος προστασίας	Τύπος προστασίας από το Υπουργείο Πολιτισμού: Κήρυξη Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων
Καθεστώς Προστασίας	ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Φ02/64828/2019 ΦΕΚ: 42/Β/1984-01-27 ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Φ26/117402/3589 ΦΕΚ: 352/Α.Α.Π./2011-12-30 ΒΔ 24-7-1936 ΦΕΚ: 332/Α/1936-08-06
Γεωγραφική Περιοχή	Διοικητική Δικαιοδοσία Καλλικράτης ΑΤΤΙΚΗΣ, ΝΗΣΩΝ, ΑΙΓΙΝΑΣ, ΑΙΓΙΝΑΣ, ΑΙΓΙΝΑΣ, Κοντός Σύγχρονα Τοπωνύμια Παλαιοχώρα
Επιστημονική Τεκμηρίωση	Χρονολόγηση Από: Μέση Βυζαντινή/Μεσοβυζαντινή Περίοδος Έως: Μεταβυζαντινή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Χριστιανικός Ναός Τεκμηρίωση: Στον μεσαιωνικό οικισμό της Παλαιόχωρας σώζονται τριάντα οκτώ διάσπαρτες στο λόφο βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, πολλές από τις οποίες, διατηρούν εσωτερικά, πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο που ανάγεται σε διάφορες εποχές. Χρονολόγηση Από: Ύστερη Βυζαντινή/Υστεροβυζαντινή Περίοδος Έως: Μεταβυζαντινή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Κάστρο Τεκμηρίωση: Το κάστρο οικοδομήθηκε τον 15ο αιώνα στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 355 μέτρων, ενώ συμπληρώθηκε με οχυρωματικά έργα το 1462 από τους Ενετούς. Η νότια και δυτική πλευρά του κάστρου διέθετε το πλεονέκτημα της φυσικής οχύρωσης, ενώ η βόρεια και η ανατολική, με τις οποίες ο λόφος επικοινωνούσε με τα γειτονικά υψώματα, ήταν ευπρόσβλητες και χρειαζόταν φρούρηση. Στη νότια πλευρά του κάστρου υψώνονταν δύο πύργοι ενώ στη βόρεια και ανατολική πλευρά του κάστρου ανοίγονταν οι δύο είσοδοι του κάστρου, οι οποίοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους και με το μεσαιωνικό οικισμό. Σήμερα είναι ορατά κατάλοιπα των τειχών, που το ύψος τους δεν υπερβαίνει τα 1,80μ., ίχνη από τρεις στέρνες, καθώς και τα ερείπια αδιάγνωστων κτιρίων. Χρονολόγηση Από: Μέση Βυζαντινή/Μεσοβυζαντινή Περίοδος Έως: Μεταβυζαντινή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Οικισμός Τεκμηρίωση: Η μεσαιωνική πόλη αναπτύχθηκε στη νότια, ανατολική και δυτική κλιτύ του λόφου, εκμεταλλευόμενη τις κλίσεις των πρανών και το άφθονο οικοδομικό υλικό που παρείχε, αφήνοντας τον κάμπο ελεύθερο για την ανάπτυξη των καλλιεργειών. Η βόρεια πλευρά παρέμεινε ακατοίκητη, προκειμένου ο οικισμός να μην είναι ορατός από τη θάλασσα. Ο οικισμός οικοδομήθηκε αμφιθεατρικά με μικρά και πυκνά οικοδομήματα, κυρίως οικίες και εκκλησίες. Το οδικό δίκτυο της πόλης συνιστούσαν δύο κύριες οδικές αρτηρίες, που κατέληγαν στο κάστρο, οι οποίες χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Σήμερα από το μεσαιωνικό οικισμό, διατηρούνται στο ύψος των θεμελίων, μικρός αριθμός κατοικιών.
Φωτογραφικό Υλικό	Προβολή Φωτογραφιών