Ζάκρος, Λασίθι

Κατηγορία Χώρου	Επιλεγμένες Κατηγορίες: Χερσαίος Αρχαιολογικός Χώρος
Όνομα	Κύριο όνομα Ζάκρος, Λασίθι Άλλα ονόματα: Κάτω Ζάκρος, Φαράγγι των Νεκρών
Περιγραφή	Η Κάτω Ζάκρος επισημάνθηκε ως αρχαιολογική θέση, για πρώτη φορά, από τον Άγγλο ερευνητή και χαρτογράφο του Βασιλικού Ναυτικού, T.A.B. Spratt, το 1852. Στην περιοχή περιηγήθηκαν, το β΄ μισό του 19ου αι., επίσης οι L. M., F. Halbherr και A. Evans. Η πρώτη συστηματική εξερεύνηση του έγινε από τον D. Hogarth, το 1901, υπό την αιγίδα της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών. Ωστόσο, ο Hogarth εγκατέλειψε τη θέση τον ίδιο χρόνο λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων που εκδηλώθηκαν και έπληξαν την περιοχή. H συστηματική ανασκαφή και έρευνα της θέσης από τον Νικόλαο Πλάτωνα ξεκίνησε το 1961, για να ολοκληρωθεί το 1990. Έκτοτε συνεχίζονται, μέχρι σήμερα, οι εργασίες καταγραφής μελέτης συντήρησης των κινητών ευρημάτων της Ζάκρου, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Λευτέρη Πλάτωνος. Σήμερα, πραγματοποιούνται, επίσης, εργασίες προστασίας και ανάδειξης του χώρου, στο πλαίσιο υλοποίησης έργου ενταγμένου στο ΕΣΠΑ. Πρόκειται για λιμενική εγκατάσταση, που ταυτίζεται με την έδρα ενός από τα σημαντικότερα διοικητικά ? ανακτορικά κέντρα της εποχής. Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει τα κατάλοιπα του οικισμού και του ανακτόρου της Κάτω Ζάκρου, το οποίο, τυπικά, διαθέτει Κεντρική Αυλή και τέσσερις πτέρυγες που αναπτύσσονται περιμετρικά αυτής. Το ανάκτορο, στη μορφή που σώζεται, κατασκευάστηκε στην αρχή της Νεοανακτορικής περιόδου (17ος π.Χ.). Ωστόσο, σε τομές που έγιναν κάτω από το δάπεδο της Κεντρικής Αυλής διαπιστώθηκε η ύπαρξη άλλης, προγενέστερης αυλής, η οποία φαίνεται να ανήκει σε συγκρότημα της Παλαιοανακτορικής περιόδου (1900-1700 π.Χ.), πιθανώς ίδιας ή παρόμοιας λειτουργίας. Στις κλιτύες των λόφων που περιβάλλουν το ανάκτορο από τα βόρεια και τα ΝΔ, αναπτύσσεται ο νεοανακτορικός οικισμός της Κάτω Ζάκρου (1650-1450 π.Χ.), για τον οποίο έχει διαπιστωθεί και παλαιοανακτορική φάση (1900-1700 π.Χ.), από την οποία όμως ελάχιστα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα σώζονται. Από τον οικισμό έχουν ανασκαφεί, μέχρι σήμερα, συνολικά, τριάντα επτά (37) κτήρια. Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει, επίσης, το γειτονικό στον οικισμό «Φαράγγι των Νεκρών», όπου έχουν εντοπιστεί σπήλαια με ταφές της Πρωτομινωικής περιόδου (π. 2500 π.Χ.). Αυτά μόνο αποσπασματικά ερευνήθηκαν από τον Νικόλαο Πλάτωνα, παράλληλα με τις ανασκαφικές εργασίες στο ανάκτορο και τον οικισμό.
Τύπος προστασίας	Τύπος προστασίας από το Υπουργείο Πολιτισμού: Κήρυξη Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Λασιθίου
Καθεστώς Προστασίας	ΥΑ 9597 ΦΕΚ: 666/Β/1970-09-23 ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α/Φ31/24456/1834 π.ε. ΦΕΚ: 699/Β/1976-05-26 ΥΑ 2258 ΦΕΚ: 175/Β/1966-03-26 ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ23/33439/1716 ΦΕΚ: 751/Β/1991-09-17 ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ24/5682/220 ΦΕΚ: 534/Β/1983-09-13
Συνδεδεμένα Δελτία	Ζάκρος, Λασίθι, Ζώνη Α Ζάκρος, Λασίθι, Ζώνη Β
Γεωγραφική Περιοχή	Διοικητική Δικαιοδοσία Καλλικράτης ΚΡΗΤΗΣ, ΛΑΣΙΘΙΟΥ, ΣΗΤΕΙΑΣ, ΙΤΑΝΟΥ, ΖΑΚΡΟΥ Σύγχρονα Τοπωνύμια Ζάκρος, Φαράγγι των Νεκρών, Ελληνικά, Κάτω Ζάκρος
Επιστημονική Τεκμηρίωση	Χρονολόγηση Από: Πρώιμη Εποχή του Χάλκου Έως: Πρώιμη Εποχή του Χάλκου Τύπος χώρου / μνημείου: Τάφος , Σπήλαιο Τεκμηρίωση: Στο Φαράγγι των Νεκρών σπήλαια, όπου έχουν εντοπιστεί ΠΜ ταφές. Χρονολόγηση Από: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Έως: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Τύπος χώρου / μνημείου: Ανάκτορο (διοικητικό κέντρο) Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα του μινωϊκού ανακτόρου της Ζάκρου (1900 - 1450 π.Χ.) στην Κάτω Ζάκρο, στο κέντρο του σύγχρονου αστικού ιστού του οικισμού, στην κοιλάδα που οριοθετούν από τα Βόρεια και ΝΔ τρεις λόφοι. Χρονολόγηση Από: Πρώιμη Εποχή του Χάλκου Έως: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Τύπος χώρου / μνημείου: Οικισμός Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα του μινωϊκού οικισμού της Κάτω Ζάκρου, που αναπτύσσεται στους λόφους περιμετρικά της κοιλάδας, όπου και το ανάκτορο, και που χρονολογούνται από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (Φαράγγι των Νεκρών) έως την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (Ανάκτορο και οικισμός), μεταξύ των οποίων τριάντα επτά (37) κτίρια-οικίες του μινωικού οικισμού που έχουν ανασκαφεί έως σήμερα.
Φωτογραφικό Υλικό	Προβολή Φωτογραφιών