Σούνιο, Αττική

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Νεώσοικος
Τεκμηρίωση: Στην είσοδο του όρμου που βρίσκεται στα βορειοδυτικά του φρουρίου και προστατευμένοι από την χαμηλότερη απόληξη των τειχών, λαξεύθηκαν στον φυσικό βράχο τάφροι κατάλληλοι για την ανέλκυση και καθέλκυση δύο πολεμικών πλοίων, ενώ ο χώρος καλύφθηκε και προστατεύτηκε από κτήριο μαρμάρινης τοιχοποιίας. Εκτός από αυτούς τους νεώσοικους, βρέθηκαν και άλλοι στα ανατολικά.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Λιμένας
Τεκμηρίωση: Τα ίχνη του λιμανιού του Σουνίου εντοπίζονται στον αμμώδη όρμο βορείως του φρουρίου. Πρόκειται για θέση ασφαλή από τους βόρειους ανέμους, και άμεσα προσβάσιμη από το τέμενος της Αθηνάς και τον εκτός των τειχών οικισμό.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Όστρεα , Οικισμός
Τεκμηρίωση: Οικισμός της κλασσικής εποχής αναπτύσσεται βόρεια του λιμανιού.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Όστρεα , Οικισμός
Τεκμηρίωση: Οικισμός της ρωμαϊκής εποχής αναπτύσσεται βορειοδυτικά του λιμανιού

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Νεκροταφείο
Τεκμηρίωση: Νεκροταφείο της κλασικής εποχής, εντοπίζεται στα βόρεια του οικισμού του λιμανιού.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Ιερός Περίβολος , Απλός πρόστυλος , Αρχαίο Ιερό , Βωμός , Αρχαίος Ναός , Αποθέτης , Ψευδοδίπτερος αμφιπρόστυλος
Τεκμηρίωση: Στα 500μ. βορειοανατολικά του ναού του Ποδειδώνα, σε χαμηλότερο λόφο άμεσα προσβάσιμο από το λιμάνι, βρίσκονται το τέμενος της Αθηνάς. Tραπεζιόσχημος περίβολος από πωρόλιθο περιέτρεχε την ισοπεδωμένη κορυφή του λόφου και όριζε το ιερό, ενώ αποθέτης βάθους 15μ. με αναθήματα από τον 9ο αι. π.Χ βρισκόταν στα νοτιοανατολικά του. Στο τέμενος αυτό υπήρχαν δύο ναοί. Ο πρώτος ήταν ένας μικρός, ορθογώνιος, πρόστυλος, δωρικός ναός των αρχαϊκών χρόνων (600-550 π.Χ.) ο οποίος πιθανώς να ήταν αφιερωμένος στην θεά Αρτέμιδα. Ο δεύτερος ήταν ένας νεώτερος και μεγαλύτερος ιωνικός ναός των μέσων του 5ου αι. π.Χ. ο οποίος έφερε κιονοστοιχία μόνο στην ανατολική και νότια πλευρά του από ραδινούς αράβδωτους κίονες και είχε βωμό μπροστά από τη νότια πλευρά του. Αυτός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά, ενώ η μοναδικότητα της μορφής του μας διασώθηκε σε περιγραφή του από τον Βιτρούβιο στο βιβλίο του ?De Architectura? (1ος αι. μ.Χ.). Οι ναοί του ιερού αποδομήθηκαν κατά την πρακτική των ρωμαϊκών χρόνων σχετικά με τους εγκαταλελειμμένους ναούς της περιφέρειας, και μεταφέρθηκαν στο άστυ της Αθήνας με σκοπό τον εξωραϊσμό της Αγοράς του.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Ιερός Περίβολος , Λατρευτικός χώρος , Ιερό Άλσος , Υπαίθριο Ιερό
Τεκμηρίωση: Αμέσως προς τα βόρεια του ιερού της Αθηνάς βρίσκεται αρχαιότερος ιερός περίβολος ελλειπτικού σχήματος οποίος όριζε τέμενος με ιερό άλσος αρχαιότερης ανδρικής θεότητας, γνωστό ως περίβολος του Φρόντιος ή ως «ηρώο του Φρόντιος». Ο Φρόντις ήταν ο πηδαλιούχος του πλοίου του Μενέλαου της Σπάρτης, ο οποίος πέθανε αιφνιδίως κατά την επιστροφή από τη Τροία στη Σπάρτη και τάφηκε στο Σούνιο. Η ταύτιση γίνεται σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Όμηρος (Οδύσσεια, γ 278)

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Κάστρο , Πόλη , Οδός , Οικισμός
Τεκμηρίωση: Το ακρωτήριο του Σουνίου είχε τεράστια σημασία για την Πόλη - Κράτος της Αθήνας, γεγονός που φαίνεται και από το πλήθος αναφορών του στους αρχαίους συγγραφείς: Πρώτος αναφέρεται στο Σούνιο ο Όμηρος (Οδύσσεια, γ 278), περιγράφοντάς το ως το «ιερό ακρωτήριο των Αθηναίων». Ο Ηρόδοτος (6,87) πληροφορεί ότι κάθε τέσσερα χρόνια οι Αθηναίοι οργάνωναν εκεί μεγάλη γιορτή. Το ιερό του Ποσειδώνος μνημονεύουν οι τραγικοί ποιητές Ευριπίδης και Σοφοκλής και ο κωμικός Αριστοφάνης. Πληροφορίες αντλούμε από τα συγγράμματα γεωγράφων, όπως ο Στράβων (Γεωγραφικά) και ο Στέφανος Βυζάντιος (Εθνικά, λ. Σούνιον). Μια σύντομη αναφορά παραδίδεται από τον περιηγητή Παυσανία (Ελλάδος Περιήγησις) Το ακρωτήριο ευρισκόμενο στο νοτιότερο άκρο της Λαυρεωτικής Χερσονήσου και της Αττικής, ήλεγχε τους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους με αφετηρία το λιμάνι του Πειραιά προς το Αιγαίο, ενώ ο στρατιωτικός έλεγχος του εξασφάλιζε την οικονομική ευρωστία των Αθηναίων, δεδομένης της πλούσιας προσόδου από την μεταλλοφόρο ζώνη της Λαυρεωτικής. Έτσι, πιθανώς στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου κατασκευάστηκε (ή ενισχύθηκε ήδη υφιστάμενο στο χώρο) φρούριο για την προστασία των παραλίων της Αττικής και της μεταλλοφόρας ζώνης της Λαυρεωτικής. Σε αυτό περιλαμβάνονταν εκτός από το Ιερό του Ποσειδώνα το οποίο κατελάμβανε την ακρόπολή του, νεώσοικοι σε απάνεμο κολπίσκο για την φύλαξη δύο πλοίων, δεξαμενές νερού και μικρός οικισμός της ελληνιστικής εποχής για την φρουρά. Τα κατάλοιπα του οικισμού εντοπίζονται στη δυτική πλευρά της χερσονήσου και αποτελούνται από μικρές οικίες εκατέρωθεν ευρείας κεντρικής οδού μήκους πάνω από 100μ., οργανωμένες σε οικοδομικά τετράγωνα διαστάσεων 30μ. Χ 30μ. Κάθε τετράγωνο περιελάμβανε από τέσσερις οικίες, εκ των οποίων οι δύο είχαν θύρες προς την κεντρική οδό και οι άλλες δύο ανοίγονταν προς στενωπούς κάθετες στην κεντρική οδό. Σήμερα μας διασώθηκαν από την πόλη ελάχιστα κατάλοιπα της ελληνιστικής κυρίως εποχής, και αυτό λόγω της κατασκευής των οικιών από ευτελή οικοδομικά υλικά, Συστηματικές ανασκαφές εστιάζοντας στον χώρο του οικισμού έγιναν από το 1994.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Υδατοδεξαμενή (αγροτικό κτίσμα) , Τείχος , Ακρόπολη , Πύλη (οχύρωση) , Φρουριακός Πύργος
Τεκμηρίωση: Το φρούριο του Σουνίου ήταν ένα από τα πέντε σημαντικότερα της Αττικής. Σε αυτό στεγαζόταν μόνιμα φρουρά, ενώ ειδικά διορισμένος επί θητεία σε αυτό Αθηναίος στρατηγός, ήταν επιφορτισμένος με την συντήρηση των τειχών και την αποθήκευση προμηθειών. Τείχος μήκους πάνω από 300μ. προφύλασσε το δυτικό άκρο του ακρωτηρίου, τειχίζοντας την βόρεια και ανατολική πλευρά έκτασης περίπου σαράντα στεμμάτων και περιλαμβάνοντας και το ιερό του Ποσειδώνα στο υψηλότερο σημείο του ακρωτηρίου. Είχε τρίστρωτη τοιχοποιία, (δύο παρειές και γέμισμα), πάχος περί τα 3μ. - 3,5μ. και αρχικά δέκα τετράγωνους πύργους. Η αρχική πύλη ήταν στο υψηλότερο σημείο του, αμέσως στα βόρεια του ιερού του Ποσειδώνα, Μεταγενέστερά όμως, και ακολουθώντας την εξέλιξη της αμυντικής αρχιτεκτονικής η πύλη αυτή φράχθηκε από την κατασκευή ισχυρού προμαχώνα και ανοίχθηκε νέα μεταξύ της χαμηλότερης νοτιοδυτικής απόληξης του τείχους και νεότερης οχύρωσης με τρεις πύργους που κατασκευάστηκε παράλληλα σε αυτή κατά την ελληνιστική εποχή. Η φρουρά διέμενε στον οικισμό στο εσωτερικό του φρουρίου

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Κιβωτιόσχημος τάφος
Τεκμηρίωση: Κιβωτιόσχημοι τάφοι της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3η χιλ. π.Χ) εντοπίζονται στο νοτιότερο άκρο του ακρωτηρίου του Σουνίου.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Λατομείο , Λατομική Στοά , Υπέργειο Λατομείο , Μεταλλείο
Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή του Σουνίου, βορείως και βορειοδυτικά του ακρωτηρίου

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Αρχαίο Ιερό , Αρχαίος Ναός , Στοά , Αποθέτης , Πρόπυλο Αρχαίου Ιερού , Περίπτερος απλός εν παραστάσι
Τεκμηρίωση: : Το ιερό του Ποσειδώνα βρίσκεται στο υψηλότερο και νοτιότερο σημείο του ακρωτηρίου του Σουνίου. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Αττικής. Η λατρεία στο χώρο μαρτυρείται ήδη από τον 8ο π.Χ. αιώνα από τα ευρήματα αποθέτη που εντοπίσθηκε στο νοτιοδυτικό άκρο του ιερού. Κατά την αρχαϊκή περίοδο (7ος - 6ος αι. π.Χ) το ιερό παρουσιάζεται ήδη ακμαίο, αν και χωρίς μνημειακή διαμόρφωση. Προς τα τέλη της αρχαϊκής περιόδου αρχίζει να κτίζεται μνημειώδης ναός από πωρόλιθο, ο οποίος καταστρέφεται από τους Πέρσες το 480 π.Χ. πριν ολοκληρωθεί, ενώ πλήθος αφιερωμάτων των πιστών βρέθηκαν από τους αρχαιολόγους θαμμένα σε αποθέτες, όπου συγκεντρώθηκαν μετά την καταστροφή του ιερού από τους Πέρσες. Η κύρια περίοδος ακμής του ιερού τοποθετείται στον 5ο αι. π.Χ. Τότε, ο χώρος ισοπεδώνεται, ανοικοδομείται ο ναός πάνω στα θεμέλια του προηγούμενου (περί το 444 - 440 π.Χ.) και το ιερό κοσμείται με πρόπυλο και στοές. Στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια (5ος - 2ος αι. π.Χ.) το ιερό είναι πολυσύχναστο, ενώ από τον 1ο αι. π.Χ. αρχίζει να παρακμάζει. Τελικά, εγκαταλείπεται με την παρακμή της αρχαίας θρησκείας και ο ναός σταδιακά ερειπώνεται. Με βάση τα ορατά κατάλοιπα και την αρχαιολογική έρευνα η διαρρύθμισή του ιερού είναι η παρακάτω: Ορίζεται με κτιστό περίβολο, ο οποίος ταυτοχρόνως αποτελούσε και την ακρόπολη του φρουρίου του Σουνίου. Ήταν προσιτό μέσα από μνημειώδες πώρινο πρόπυλο στα βορειοανατολικά. Το σημαντικότερο οικοδόμημα ήταν ο ναός του Ποσειδώνος ο οποίος κατασκευάστηκε από γνωστό αρχιτέκτονα της αρχαιότητας που έκανε χρήση ως υλικού δομής λευκού και μαλακού μαρμάρου προερχόμενου από τα ντόπια λατομεία της Αγριλέζας. Ήταν ναός δωρικού ρυθμού, με 6 Χ 13 κίονες στην περίσταση και έφερε γλυπτή διακόσμηση στο ανατολικό αέτωμα καθώς και σε ζωφόρο που εκτεινόταν πάνω από το επιστύλιο του προνάου. Την βορειοδυτική πλευρά του τεμένους κατελάμβανε μία μεγάλη βόρεια στοά η οποία έφερε εσωτερική κιονοστοιχία και μία μικρότερη δυτική στοά. Μικρός χώρος που εντοπίζεται μεταξύ του πρόπυλου και της στοάς είχε είτε λατρευτική χρήση ή προοριζόταν για την στέγαση της φρουράς της ακρόπολης.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Οδική Υποδομή , Οδός
Τεκμηρίωση: Αρχαίοι οδοί στην ευρύτερη περιοχή του Σουνίου εντοπίζονται τόσο κοντά στο κλασικό νεκροταφείο όσο και στα βόρεια του ακρωτηρίου.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Φυσικός Χώρος , Ακρωτήριο
Τεκμηρίωση: Λόγω του φυσικού κάλλους και της ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας της η περιοχή του Σουνίου εντάσσεται στον Εθνικό Δρυμό του Σουνίου.

Χρονολόγηση

Τύπος χώρου / μνημείου: Τόπος Ιστορικός