Νήσοι Δήλος, Ρήνεια, Κουνελονήσι, Μικρός και Μεγάλος Ρεματιάρης

Κατηγορία Χώρου	Επιλεγμένες Κατηγορίες: Χερσαίος Αρχαιολογικός Χώρος
Όνομα	Κύριο όνομα Νήσοι Δήλος, Ρήνεια, Κουνελονήσι, Μικρός και Μεγάλος Ρεματιάρης Άλλα ονόματα:
Περιγραφή	Τα νησιά Δήλος και Ρήνεια, καθώς και οι νησίδες Κουνελονήσι και Μικρός και Μεγάλος Ρεματιάρης, αποτελούν από την αρχαιότητα έως σήμερα ένα ενιαίο σύνολο. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Δήλο άρχισαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών και συνεχίζονται σε συνεργασία με την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία έως σήμερα . Στη Ρήνεια, αλλά και στα υπόλοιπα νησιά, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές στις αρχές του 20ου αι., ωστόσο η έρευνα παραμένει αρκετά ελλιπής μέχρι σήμερα. Τα τελευταία έτη έχουν πραγματοποιηθεί και συνεχίζουν έως σήμερα μεγάλα προγράμματα συντήρησης και ανάδειξης των μνημείων. Η Δήλος, κατά την παράδοση υπήρξε ένα πλωτό νησί, που σταθεροποιήθηκε στη σημερινή της θέση, όταν εκεί κατέληξε η Λητώ, κυνηγημένη από την οργή της Ήρας, και γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, του δίδυμους θεούς. Υπήρξε από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι τον 2ο αι. μ.Χ. το σημαντικότερο Πανελλήνιο λατρευτικό κέντρο, ενώ από τον 2ο αι. π.Χ. έως το 69 π.Χ. υπήρξε το σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της Μεσογείου. Η συνολική έκταση της Δήλου φθάνει τα 6,85τ.χμ. και οι παλιότεροι κάτοικοι της Δήλου έκτισαν γύρω στο 2.500 π.Χ. τις ελλειψοειδείς οικίες τους στην κορυφή του όρους Κύνθου, ενώ οι Μυκηναίοι από το 15ο αι. π.Χ. και μετά εγκαταστάθηκαν στη μικρή κοιλάδα πλάι στη θάλασσα. Το Ιερό του Απόλλωνα, εδραιωμένο ήδη από τους Ομηρικούς χρόνους, έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή του από τον 7ο έως τον 4ο αι. π.Χ. Έλληνες απ’ όλο τον τότε ελληνικό κόσμο συγκεντρώνονταν στο νησί για να λατρέψουν τον θεό του φωτός Απόλλωνα και την δίδυμη αδελφή του Άρτεμη, θεά της Σελήνης. Από το τέλος του 5ου αι. π.Χ., υπήρχαν ήδη λίγες κατοικίες και αγροικίες γύρω από το Ιερό. H αρχαία πόλη αναπτύχθηκε μέσα σε λίγες δεκαετίες μετά το 166 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι κήρυξαν ατέλεια για το λιμάνι της Δήλου. Το μικρό νησί πολύ σύντομα έγινε το maximum emporium totius orbis terrarum (Festus), δηλαδή το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Υπολογίζεται ότι γύρω στο 90 π.Χ. στη Δήλο κατοικούσαν περίπου 25.000 άνθρωποι. Οι Αθηναίοι και οι Ρωμαίοι αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού, ενώ ζούσαν ή περνούσαν από το νησί άνθρωποι από όλη τη Μεσόγειο. Στα λιμάνια του νησιού ήταν δυνατόν να διακινηθούν κάθε χρόνο 750.000 τόνοι εμπορευμάτων. Η Δήλος, εξαιτίας του μεγάλου πλούτου, αλλά και των στενών δεσμών των κατοίκων της με τη Ρώμη, καταστράφηκε το 88 π.Χ. από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, αλλά και το 69 π.Χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου, σύμμαχου του Μιθριδάτη. Από τότε το νησί σταδιακά εγκαταλείπεται. Ωστόσο, σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών φαίνεται ότι τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (τέλη 3ου ? αρχές 4ου αι.) ευημερούσε στο νησί της Δήλου μια χριστιανική κοινότητα. Την ίδια περίοδο το νησί αποτελούσε έδρα Επισκόπου. Η χριστιανική πόλη εκτεινόταν στην περιοχή μεταξύ του Ιδρύματος του κοινού των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού και της Αγοράς των Ερμαϊστών ή Κομπελιαστών με κέντρο το αρχαίο ιερό του Απόλλωνα, κτιριακά κατάλοιπά της, ωστόσο, έχουν εντοπιστεί και εκτός των ορίων αυτών. Σταδιακά από τον 6ο μέχρι τον 7ο αι. η Δήλος εγκαταλείφθηκε και μετατράπηκε σε καταφύγιο πειρατών. Στη Δήλο σώζονται κατάλοιπα των αρχαίων λιμένων και της αρχαίας πόλης με πλήθος λατρευτικών χώρων και μνημείων. Παράλληλα, διατηρούνται κατάλοιπα της πόλης της χριστιανικής περιόδου, κυρίως από παλαιοχριστιανικές βασιλικές. Στη Ρήνεια σώζονται κατάλοιπα της νεκρόπολης της Δήλου, του ιερού του Ηρακλή, καθώς και πλήθους αγροικιών. Στον Μικρό Ρεματιάρη δεν έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες, ενώ στον Μεγάλο Ρεματιάρη, στα νότια, έχουν αποκαλυφθεί κατάλοιπα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, καθώς και κτιρίων της ύστερης αρχαιότητας. Στο Κουνελονήσι σώζονται αρχαία και μεσαιωνικά οικοδομικά κατάλοιπα, ενώ στο Χερρόνησο που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Δήλου έχει εντοπιστεί ένα τετράπλευρο θεμέλιο εγκατεστημένο σε ύψωμα που πιθανόν να άνηκε σε αρχαίο φάρο. Ο χώρος έχει εγγραφεί στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στα 1990. Η Ρήνεια, γνωστή σήμερα και ως Μεγάλη Δήλος, στην αρχαιότητα αποτέλεσε τη νεκρόπολη της Δήλου, καθότι από το 426 π.Χ, με την κάθαρση, τη μεταφορά και τον ενταφιασμό του περιεχομένου των ταφών του ιερού νησιού στο Βόθρο της Κάθαρσης, ένα λάκκο κοντά στον όρμο της Αγίας Κυριακής της Ρήνειας, απαγορεύτηκαν οι ταφές στη Δήλο και οι νεκροί μεταφέρονταν στη Ρήνεια και ενταφιάζονταν στην περιοχή που βρίσκεται στη δυτική ακτή του νησιού και εκτείνεται σε μήκος μεγαλύτερο του 1 χλμ. και σε πλάτος 200-300 μ. από το ακρωτήριο της Γλαροπούντας στα βόρεια μέχρι τον όρμο του Κάτω Γενεράλη στα νότια. Στη Νεκρόπολη, μεταξύ των βωμών, των σαρκοφάγων, των ταφικών περιβόλων και των άλλων τάφων, υπήρχαν πλήθος επιτύμβιων στηλών και αγαλμάτων και επιπλέον μεγάλος αριθμός δεξαμενών που εξυπηρετούσαν τις ταφικές τελετές. Στη Ρήνεια υπήρχε επίσης μεγάλος αριθμός αγροικιών, που σύμφωνα με τις πηγές περιβάλλονταν από μεγάλα κτήματα με συκιές, αμπελώνες και καλλιέργειες δημητριακών, βρίσκονταν υπό τη διαχείριση του Ιερού του Απόλλωνα της Δήλου και ενοικιάζονταν για περιόδους δέκα ετών. Ωστόσο, στο νησί κατοικούσαν σε μικρό τμήμα του και οι πολίτες της Ρήνειας που διατηρούσαν έστω περιορισμένο καθεστώς αυτονομίας. Η αρχαία πόλη της Ρήνειας τοποθετείται στους πρόποδες του λόφου του Πύργου, στη δυτική ακτή του βόρειου τμήματος του νησιού. Μεταξύ των ερειπίων της πόλης διατηρούνται τα κατάλοιπα του ιερού του Ηρακλή, καθώς και τάφοι της κλασικής και ελληνιστικής εποχής στα περίχωρα της πόλης. Στη Ρήνεια, σύμφωνα με την παράδοση, γεννήθηκε η θεά Άρτεμις, η οποία υπήρξε προστάτιδα του νησιού και λατρευόταν υπό την επωνυμία Ορτυγία στο ιερό Αρτεμίσιον εν Νήσω που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού και συγκεκριμένα στην κορυφή του λόφου του Χωμασοβουνιού που δεσπόζει στη Νεκρόπολη.
Τύπος προστασίας	Τύπος προστασίας από το Υπουργείο Πολιτισμού: Κήρυξη Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Κυκλάδων Παγκόσμιας Κληρονομιάς: ΝΑΙ Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά: ΝΑΙ
Καθεστώς Προστασίας	ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ21/53038/2672 ΦΕΚ: 208/ΑΑΠ/2012-06-14 ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/66618/2919 π.ε. ΦΕΚ: 83/Β/1994-02-10
Γεωγραφική Περιοχή	Διοικητική Δικαιοδοσία Καλλικράτης ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΚΟΝΟΥ, ΜΥΚΟΝΟΥ, ΜΥΚΟΝΟΥ, ΜΥΚΟΝΙΩΝ Σύγχρονα Τοπωνύμια Νήσοι Δήλος, Κουνελονήσι, Μικρός και Μεγάλος Ρεματιάρης
Επιστημονική Τεκμηρίωση	Χρονολόγηση Από: Ρωμαϊκή Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Αρχαίο Ιερό Τεκμηρίωση: Εντός του ορίου της αρχαίας πόλης της νήσου Ρήνειας, το ιερό του Ηρακλή, που χρονολογείται στον 2ο ή στον 1ο αι. π.Χ., αποτελείται από μικρό ναό με αυλή με εξέδρες και δεξαμενή με ψηφιδωτό, όπου απεικονίζονται τέσσερα δελφίνια. Χρονολόγηση Από: Ύστερη Βυζαντινή/Υστεροβυζαντινή Περίοδος Έως: Ύστερη Βυζαντινή/Υστεροβυζαντινή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Κάστρο Τεκμηρίωση: Σημαντικά ερείπια των αρχών του 14ου αι. που αποδίδονται σε κάστρο των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, στην κορυφή του λόφου του Πύργου της νήσου Ρήνειας. Χρονολόγηση Από: Κλασική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Νεκροταφείο Τεκμηρίωση: Η Νεκρόπολη στη Ρήνεια, στη δυτική ακτή της Ρήνειας, από το ακρωτήριο της Γλαροπούντας στα βόρεια μέχρι τον όρμο του Κάτω Γενεράλη στα νότια, ιδρύθηκε με την κάθαρση της Δήλου το 426 π.Χ., όταν απαγορεύτηκαν οι ταφές στο ιερό νησί. Η Νεκρόπολη εκτείνεται σε μήκος μεγαλύτερο του 1 χλμ. και σε πλάτος 200-300 μ. Η έκταση αυτή είναι σήμερα γεμάτη από θραύσματα μαρμάρου και γνευσίου, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν κυλινδρικοί βωμοί, καθώς και τμήματα μαρμάρινων σαρκοφάγων που χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 2ου και στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. Επίσης, λίγα γλυπτά βρίσκονται ακόμη στο χώρο, καθώς το πλήθος των στηλών και των αγαλμάτων της Νεκρόπολης εκτίθενται στο Μουσείο της Μυκόνου. Στην περιοχή της Νεκρόπολης διατηρούνται κοντά στον όρμο της Αγίας Κυριακής τα κατάλοιπα του Βόθρου της Κάθαρσης, του λάκκου που οριζόταν από τετράγωνο περίβολο, όπου συγκεντρώθηκε το περιεχόμενο των ταφών της Δήλου κατά τη κάθαρση του 426 π.Χ. Επίσης, στο βόρειο άκρο της Νεκρόπολης σώζεται το Ηρώον, ένα μνημείο με δωρικό θριγκό, καθώς και ο ομαδικός Τάφος με Κόγχες, που αποτελείται από ένα στενό διάδρομο με προσανατολισμό Β - Ν και δεκατέσσερις απλές κόγχες στην ανατολική πλευρά και δεκαέξι διπλές κόγχες στη δυτική, οι οποίες είναι διατεταγμένες σε δύο επίπεδα κατά ύψος και καλύπτονται από πλάκες γνευσίου. Παράλληλα, στα δυτικά του Τάφου εντοπίζεται η δεξαμενή του μνημείου της Tertia Horaria. Επιπλέον, στα τεχνητά άνδηρα του κόλπου του Άνω Γενεράλη διατηρούνται τα κατάλοιπα ταφικών περιβόλων, ενώ στον Κάτω Γενεράλη, στα βόρεια του όρμου, σώζονται δύο ακόμη ταφικοί περίβολοι. Στα δυτικά του όρμου έχουν εντοπιστεί τα ερείπια μιας αρχαίας αποβάθρας, μια μεγάλη σκεπαστή δεξαμενή με μνημείωδη κλίμακα και τρία τετράπλευρα συμπαγή ταφικά μνημεία, στο δε νότιο άκρο του όρμου υπάρχει και δεύτερη δεξαμενή με μεγάλη κλίμακα. Χρονολόγηση Από: Κλασική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Υδατοδεξαμενή (αγροτικό κτίσμα) , Υδατοδεξαμενή Συγκέντρωσης & Διανομής Τεκμηρίωση: Οι πολυάριθμες δεξαμενές της Νεκρόπολης στη Ρήνεια προφανώς κατασκευάστηκαν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ταφικών τελετών. Διατηρούνται στα δυτικά του Τάφου με Κόγχες τα κατάλοιπα της δεξαμενής του μνημείου της Tertia Horaria, καθώς και οι δεξαμενές στο δυτικό και στα νότιο τμήμα του όρμου του Κάτω Γενεράλη, στις οποίες οδηγούσαν μεγάλες κλίμακες. Χρονολόγηση Από: Αρχαίοι Χρόνοι Έως: Αρχαίοι Χρόνοι Τύπος χώρου / μνημείου: Λατομείο Τεκμηρίωση: Λατομεία μαρμάρου στη θέση Μαρμαροκοπιό της νήσου Ρήνειας. Χρονολόγηση Από: Αρχαίοι Χρόνοι Έως: Αρχαίοι Χρόνοι Τύπος χώρου / μνημείου: Λιμενική Αποβάθρα , Φάρος Τεκμηρίωση: Ερείπια μιας μικρής αρχαίας αποβάθρας έχουν εντοπιστεί στα δυτικά του όρμου του Κάτω Γενεράλη, ενώ κατάλοιπα ενός μαρμάρινου φάρου σώζονται στα νότια της Νεκρόπολης στη νήσο Ρήνεια. Χρονολόγηση Από: Κλασική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Αγροικία Τεκμηρίωση: Οι αγροικίες της Ρήνειας, κατάλοιπα των οποίων εντοπίζονται σε όλη την έκταση του νησιού, διοικούνταν από το Ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο και αποτελούσαν κατοικίες με μεγάλα κτήματα που ενοικιάζονταν για μια περίοδο δέκα ετών, διέθεταν συκιές και αμπελώνες και η βασική τους καλλιέργεια ήταν τα δημητριακά (κριθάρι) που προοριζόταν για την αγορά της Δήλου. Χρονολόγηση Από: Κλασική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Αρχαίο Ιερό Τεκμηρίωση: Στο ιερό Αρτεμίσιον εν Νήσω, στη δυτική πλευρά της Ρήνειας, στην κορυφή του λόφου Χωμασοβούνι, λατρευόταν η θεά Άρτεμις υπό την επωνυμία Ορτυγία, καθότι η θεά γεννήθηκε στη Ρήνεια και ήταν η προστάτιδα του νησιού. Χρονολόγηση Από: Πρώιμη Βυζαντινή/Πρωτοβυζαντινή Περίοδος Έως: Πρώιμη Βυζαντινή/Πρωτοβυζαντινή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Βασιλική Τεκμηρίωση: Ερείπια χριστιανικών ναών διατηρούνται στη Δήλο και στον Μεγάλο Ρεματιάρη. Συγκεκριμένα, εντός του ορίου της χριστιανικής πόλης στη Δήλο, σώζονται κατάλοιπα από παλαιοχριστιανικές βασιλικές, από τις οποίες η καλύτερα σωζόμενη είναι στα νότια του μνημείου των Τριπατόρων Πυρρακιδών. Πρόκειται για την τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Κηρύκου, 5ου αι., με σύνθρονο και άμβωνα του οποίου σώζονται οι δύο κλίμακες ανόδου και καθόδου. Παράλληλα, στα νότια του νησιού, κοντά στο Ασkληπιείο διατηρείται μονόχωρος ναός, ίσως κατάλοιπο από τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, που χρονολογείται πιθανώς στις αρχές του 4ου αι. και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα χριστιανικά κτίρια του νησιού. Κατάλοιπα παλαιοχριστιανικής βασιλικής σώζονται και στο νότιο τμήμα του Μεγάλο Ρεματιάρη. Χρονολόγηση Από: Γεωμετρική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Λιμενική Αποβάθρα , Λιμένας , Λιμενοβραχίονας Τεκμηρίωση: Η Δήλος με το ιερό λιμάνι, ένα από τα αρχαιότερα τεχνητά λιμάνια που χρονολογείται πιθανόν στα τέλη του 8ου αι. π.Χ., καθώς και δύο εμπορικά λιμάνια, το βόρειο και το νότιο, αποτέλεσε, ιδίως μετά το 167 μ.Χ., οπότε και απαλλάχτηκε από δασμούς, εμπορικό πόλο έλξης όλης της Μεσογείου. Το ιερό λιμάνι, σκεπασμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος σήμερα από τα μπάζα των ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής των αρχών του 20ου αιώνα, απαρτίζεται από δύο ανισομεγέθεις λιμενοβραχίονες. Ο πρώτος λιμενοβραχίονας αποτελεί λιθορριπή που κλείνει το λιμάνι και αγκαλιάζει την περιοχή της Ιερής Λίμνης, της Αγοράς των Ερμαϊστών και των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού. Ο δεύτερος λιμενοβραχίονας έχει τη μορφή αποβάθρας. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του σήμερα ο αρχαίος λιμένας είναι σκεπασμένος από τις επιχωματώσεις των ανασκαφών των αρχών του 20ου αι. από τη Γαλλική Σχολή. Χρονολόγηση Από: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Έως: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Τύπος χώρου / μνημείου: Οικισμός Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα του οικισμού που ίδρυσαν οι Μυκηναίοι που ήρθαν στη Δήλο γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα π.Χ. και εγκαταστάθηκαν στην μικρή κοιλάδα πλάι στη θάλασσα εντοπίζονται σε διάφορα σημεία της περιοχής του ιερού του Απόλλωνα. Τα ευρήματα αφορούν σε ένα περίπλοκο και κατεστραμμένο σύνολο συνεχόμενων δωματίων του ίδιου οικοδομήματος, πιθανότατα ενός στριμωγμένου μικρού χωριού που εκτείνεται κάτω από την ανατολική στοά του Αρτεμισίου, τους θησαυρούς και τους ναούς του Απόλλωνα, Πώρινο και των Αθηναίων, καθώς και στα θεμέλια ενός κτιρίου (μέγαρο H) κάτω από τα ερείπια του Ναού G και της πλακόστρωτης αυλής του. Χρονολόγηση Από: Ελληνιστική Περίοδος Έως: Ελληνιστική Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Σπήλαιο , Αρχαίο Ιερό Τεκμηρίωση: Στο σπήλαιο του Κύνθου σώζονται κατάλοιπα ελληνιστικού ιερού πιθανότατα αφιερωμένου στον Ηρακλή. Χρονολόγηση Από: Ρωμαϊκή Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Συναγωγή Τεκμηρίωση: Στη Δήλο, στην περιοχή της Συνοικίας του Σταδίου, σώζονται τα ερείπια της αρχαιότερης εκτός Παλαιστίνης Συναγωγής Ιουδαίων και Σαμαριτών. Τα κατάλοιπα χρονολογούνται στον 1ο αι. π.Χ. Χρονολόγηση Από: Γεωμετρική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Βωμός Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα των βωμών των πολυάριθμων ιερών της Δήλου σώζονται σε διάφορα σημεία του ιερού νησιού και περιλαμβάνουν, εκτός από τον Κερατώνα, ένα μνημειώδη βωμό που ταυτίζεται με τον Βωμό της Δήλου ή Βωμό των Κεράτων που πιστευόταν ότι κατασκευάστηκε από τον ίδιο τον Απόλλωνα και βρίσκεται αμέσως στα βόρεια του Πεσσού του Αντιόχου, αρχαϊκούς, κλασικούς και ελληνιστικούς βωμούς στα νότια και στα δυτικά του Πρυτανείου, ελληνιστικό Βωμό ή βωμό του Διός Πολιέως σε απόσταση δέκα μέτρων ΝΑ του Μνημείου των Ταύρων, τους βωμούς του αρχαϊκού Δωδεκαθέου στα ΒΑ της Υπόστυλης Αίθουσας, το βωμό του Απόλλωνα Γεννήτορα στη Συνοικία της Λίμνης και το βωμό του Διονύσου στα ανατολικά -νοτιοανατολικά περίχωρα του ιερού του Απόλλωνα. Χρονολόγηση Από: Αρχαϊκή Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Εκκλησιαστήριο , Βουλευτήριο (Δημόσια Διοίκηση) , Πρυτανείο (Δημόσια Διοίκηση) Τεκμηρίωση: Στη Δήλο σώζονται κατάλοιπα διοικητικών κτιρίων, του Βουλευτηρίου (Κτίριο Δ) του τέλους του 6ου αι. π.Χ. σε απόσταση περίπου 15 μ. νότια των θησαυρών του ιερού του Απόλλωνα, του Πρυτανείου στα νότια του Κτιρίου Δ, που κατασκευάστηκε στο τρίτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ, με πρόδομο, αυλή, αίθουσα συμποσίων και χώρο φύλαξης αρχείων, καθώς και του Εκκλησιαστηρίου αμέσως στα βόρεια της βόρειας Στοάς του Αρτεμισίου. Χρονολόγηση Από: Αρχαίοι Χρόνοι Έως: Αρχαίοι Χρόνοι Τύπος χώρου / μνημείου: Θέατρο Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα αρχαίου θεάτρου στην ομώνυμη συνοικία. Χρονολόγηση Από: Αρχαϊκή Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Κατάστημα , Πλατεία , Αγορά , Εμπορική Αγορά , Συνοικία Τεκμηρίωση: Στο χώρο του Ιερού του Απόλλωνα, στην Ανατολική οδό, στη συνοικία του Ινωπού και στη νότια Δήλο σώζονται κατάλοιπα εμπορικών εγκαταστάσεων. συγκεκριμένα, η Πλατεία των Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών, το ελληνιστικό εμπορικό κέντρο ιερού Απόλλωνα, η Αγορά Θεόφραστου, η Αγορά Ιταλών, το ελληνιστικό εμπορικό κτίριο του ιερού του Απόλλωνα, η συνοικία με καταστήματα της Ανατολικής Οδού, τα καταστήματα της συνοικίας Ινωπού, η εμπορική συνοικία νότιας Δήλου. Χρονολόγηση Από: Γεωμετρική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Αρχαίο Ιερό Τεκμηρίωση: Στη Δήλο αριθμούν διάσπαρτα σε όλη τη έκταση του νησιού πλήθος ιερών που ποικίλουν σε έκταση και μνημεία και αποδεικνύουν την πολυπολιτισμικότητα του ιερού νησιού. Πέραν του ιερού του Απόλλωνα, που είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και το πλουσιότερο σε αναθηματικά μνημεία, στη Δήλο βρίσκονται ερείπια του Αρτεμισίου, του Δωδεκαθέου, του Λητώου, του ιερού του Προμαχώνα, της Θήκη της Ωπής και της Άργης, του Αρχηγεσίου, του Αφροδισίου, των τριών Σαραπιείων Α - C, του Σαμοθράκειου, του ιερού των Συριακών Θεοτήτων, του Ηραίου, του ιερού της Αγαθής Τύχης, του σπηλαίου - ιερού του Ηρακλή, του Κύνθιου ιερού, του ιερού του Διός Υψίστου, του ιερού της Αρτέμιδος Λοχείας, του ιερού των Θεών της Ασκαλώνας, των δεκατριών βόρειων ιερών του Κύνθου, του Βράχου της Λητούς, του Διοσκούρειου, του Ασκληπιείου, καθώς και ανώνυμων ιερών. Χρονολόγηση Από: Ελληνιστική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Οικία Τεκμηρίωση: Σπουδαιότατες οικίες έχουν αποκαλυφθεί σε όλη την έκταση του αρχαιολογικού χώρου της Δήλου. Περιλαμβάνουν τις οικίες στο χώρο του σπιτιού της Γαλλικής Σχολής, μεταξύ των οποίων μια ελληνιστική με ψηφιδωτά δάπεδα, στη συνοικία της Λίμνης τη Νησίδα της οικίας των Ηθοποιών με τρεις οικίες, των Αετωμάτων, των Ηθοποιών και των Τριτώνων που κατασκευάστηκαν περί το 125 π.Χ., καθώς και τις οικίες των Σφραγισμάτων, του Ξίφους, του Λόφου, του Διαδούμενου και της Λίμνης, επίσης την οικία Κέδρωνος στα ανατολικά - ΝΑ περίχωρα του Ιερού του Απόλλωνα, την οικία του Ερμή που αποτελεί χαρακτηριστική κατοικία του 2ου και του 1ου αι. π.Χ., καθώς και την οικία του Ινωπού στην ομώνυμη συνοικία, την οικία του Φιλόστρατου από την Ασκάλωνα στο άνδηρο των Ξένων Θεών, τις οικίες των Δελφινιών, των Προσωπείων με αξιόλογα ψηφιδωτά, της Τρίαινας, της Κλεοπάτρας και του Διονύσου στη συνοικία του Θεάτρου και την οικία των Φούρνων στη νότια Δήλο. Χρονολόγηση Από: Πρώιμη Εποχή του Χάλκου Έως: Πρώιμη Εποχή του Χάλκου Τύπος χώρου / μνημείου: Οικιστική Εγκατάσταση Τεκμηρίωση: Κατάλοιπα Πρωτοκυκλαδικής εγκατάστασης στην κορυφή του Κύνθου. Χρονολόγηση Από: Κλασική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Πόλη Τεκμηρίωση: Στη Δήλο υπήρχαν ήδη από το τέλος του 5ου αι. π.Χ. λίγες κατοικίες και αγροικίες γύρω από το ιερό του Απόλλωνα, ωστόσο η αρχαία πόλη αναπτύχθηκε μέσα σε λίγες δεκαετίες μετά το 166 π.Χ., που το μικρό νησί πολύ σύντομα αποτέλεσε το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Υπολογίζεται ότι γύρω στο 90 π.Χ. στη Δήλο κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι από όλη τη Μεσόγειο, ενώ στα λιμάνια του νησιού ήταν δυνατόν να διακινηθούν κάθε χρόνο 750.000 τόνοι εμπορευμάτων. Τα κατάλοιπα της ελληνιστικής - ρωμαϊκής πόλης, διάσπαρτα σε όλη την έκταση του νησιού, περιλαμβάνουν το αρχαίο λιμάνι, το πλήθος των ιερών και των λοιπών λατρευτικών χώρων, τις χαρακτηριστικές συνοικίες με τις κύριες οδούς, τις αγορές, τα εργαστήρια και τα εμπορικά καταστήματα. Χρονολόγηση Από: Γεωμετρική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Υδατοδεξαμενή Συγκέντρωσης & Διανομής , Κρήνη Τεκμηρίωση: Στη Δήλο υπήρχε πλήθος δεξαμενών κατάλοιπα των οποίων σώζονται διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο και περιλαμβάνουν τη Μινώα Κρήνη, ένα πηγάδι σκαμμένο στο γρανίτη σε βάθος μεγαλύτερο των 4 μ., περίπου τετράγωνης κάτοψης με περίβολο και κλίμακα από έντεκα σκαλοπάτια, που έχει νερό όλο το χρόνο και βρίσκεται σε απόσταση δεκαπέντε μέτρων από τη ΒΑ γωνία και κατά μήκος της Στοάς του Αντίγονου, καθώς και τη δεξαμενή της Λέσχης του Κοινού των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού, τη δεξαμενή του Ινωπού και τη δεξαμενή του Θεάτρου. Χρονολόγηση Από: Ελληνιστική Περίοδος Έως: Ρωμαϊκή Περίοδος Τύπος χώρου / μνημείου: Στάδιο , Γυμνάσιο (αρχαιότητα) , Παλαίστρα Τεκμηρίωση: Το Γυμνάσιο - Στάδιο, στην ομώνυμη συνοικία της Δήλου, διαμορφώθηκε σε τρεις φάσεις. Ερείπια από το πρώτο μισό του 3ου αι. ταυτίστηκαν με την Παλαίστρα της Λίμνης, ενώ κατάλοιπα του δεύτερου σταδίου - γυμνασίου με τον Ξυστό, τη σκεπαστή γαλαρία για την προπόνηση των αθλητών, ανάγονται στις αρχές του 1ου αι. π.Χ.
Φωτογραφικό Υλικό	Προβολή Φωτογραφιών